«Σταματήστε τη λιτότητα τώρα»

Τις τελευταίες εβδομάδες, μιλάμε για μια εκκολαπτόμενη ανάκαμψη στην ευρωζώνη, με τους βασικούς δείκτες να δείχνουν προς την επέκταση στις χώρες του πυρήνα – δεδομένα που πολλοί επικαλούνται ως απόδειξη ότι η λιτότητα τελικά λειτουργεί. Τα funds από τις Ηνωμένες Πολιτείες επιστρέφουν, έστω και επιφυλακτικά, για να επαναλάβουν τη χρηματοδότηση του ευρωπαϊκού τραπεζικού δανεισμού. Ακόμη και η Goldman Sachs συσσωρεύει πλέον επιθετικά ευρωπαϊκές μετοχές. Αλλά είναι πραγματικά μια ανάκαμψη σε εξέλιξη; Ο Mark Blyth, καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Μπράουν, σχολιάζει.

Οι κυνικοί υπενθυμίζουν ότι μια ευρωπαϊκή ανάκαμψη έπρεπε να συμβεί ήδη από το τέταρτο τρίμηνο του 2010 και ότι κάθε προβολή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου από τότε έχει προβλέψει ανάκαμψη «πριν από το τέλος του έτους». Αντ ‘αυτού, το ΑΕΠ έχει καταρρεύσει, με την ισπανική και

την ιταλική οικονομία να αναμένεται να συρρικνωθεί κατά περίπου 2% το τρέχον έτος. Η οικονομία της Πορτογαλίας αναμένεται να συρρικνωθεί κατά περισσότερο από 2% και η παραγωγή στην Ελλάδα θα μειωθεί κατά περισσότερο από 4%.

Επιπλέον, η ανεργία στην ευρωζώνη έχει ανέβει στα ύψη σε ένα μέσο ποσοστό περίπου 12%, με τη νεανική ανεργία άνω του 50% στις χώρες της περιφέρειας, που συνεπάγεται μια μακροπρόθεσμη απώλεια ταλέντων και διάβρωσης της φορολογικής βάσης. Και, παρά την απότομη αύξηση της ανεργίας, η αύξηση της παραγωγικότητας στην ευρωζώνη είναι αναμφισβήτητα αρνητική. Το πιο σημαντικό, κατά το τελευταίο έτος, το δημόσιο χρέος /ΑΕΠ αυξήθηκε κατά επτά ποσοστιαίες μονάδες στην Ιταλία, 11 στην Ιρλανδία και 15 στην Πορτογαλία και την Ισπανία. Εάν η sine qua non ανάκαμψη μέσω της λιτότητας είναι η σταθεροποίηση και η μείωση του χρέους, τότε οι κυνικοί φαίνεται να έχουν δίκιο.
Ενάντια σε αυτό το φόντο, η επιστροφή των Αμερικανών επενδυτών για την παροχή βραχυπρόθεσμης χρηματοδότησης σε δολάρια για το ευρωπαϊκό τραπεζικό χρέος δίνει την αίσθηση του ενός απελπισμένου κυνηγητού για την απόδοση που βασίζεται στην υπόσχεση του προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι, ότι «θα κάνει ό,τι χρειάζεται» για να σώσει το ευρώ. Όσο για το παιχνίδι ιδίων κεφαλαίων της Goldman, όπως το έθεσε ο γκουρού στις αγορές των ομολόγων Bill Blain, «οι λέξεις ‘αγοράζω φτηνά, πουλάω λίγο πιο ακριβά και στη συνέχεια την κάνω’ μου έρχονται στο μυαλό».
Στην πραγματικότητα, οποιαδήποτε συζήτηση για ανάκαμψη είναι πρόωρη έως ότου οι ζημίες της λιτότητας αποσβεστούν. Όπως έχουν τα πράγματα, κάθε χώρα που έχει θέσει σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα λιτότητας χωρίς την επιβολή απωλειών για τους ιδιώτες πιστωτές έχει περισσότερο χρέος τώρα από ό,τι όταν ξεκίνησε. Για παράδειγμα, σύμφωνα με επίσημες εκτιμήσεις, το δημόσιο χρέος της Ισπανίας, το οποίο ανήλθε σε μόνο περίπου 36% του ΑΕΠ όταν ξεκίνησε η κρίση, έχει σχεδόν τριπλασιαστεί – και ο πραγματικός αριθμός μπορεί να είναι πολύ υψηλότερος. Επιπλέον, στις χώρες που κόβουν δαπάνες, τόσο ανεβαίνουν οι αποδόσεις ομολόγων όσο και σημειώνεται σημαντική αύξηση του δημόσιου χρέους.

Η εξήγηση για αυτό είναι απλή. Όταν μια χώρα εγκαταλείπει τη νομισματική κυριαρχία της, οι τράπεζες της ουσιαστικά δανείζονται σε ξένο νόμισμα, που τις καθιστά εξαιρετικά ευάλωτες σε κρίσεις ρευστότητας, όπως αυτή που προκάλεσε αναταραχή στο τραπεζικό σύστημα της Ευρώπης κατά την περίοδο 2010-2011. Η κυβέρνηση, που δεν μπορεί να εκτυπώσει χρήματα για να διασώσει τις τράπεζες ή να αυξήσει την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών μέσω της υποτίμησης του νομίσματος, έχει μείνει με μόνο δύο επιλογές: τη χρεοκοπία ή τον αποπληθωρισμό (λιτότητα).
Η υποκείμενη λογική της λιτότητας είναι ότι οι περικοπές του προϋπολογισμού, με τη μείωση του χρέους και την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης, ενισχύσει τελικά τη σταθερότητα και τη στήριξη της ανάπτυξης. Αλλά, όταν οι χώρες επιδιώκουν τη λιτότητα ταυτόχρονα με τους κύριους εμπορικούς εταίρους τους, η συνολική ζήτηση μειώνεται κατακόρυφα, προκαλώντας όλες τις οικονομίες σε συμβιβασμό και, στη συνέχεια, αυξάνοντας την αναλογία χρέους/ΑΕΠ.
Αλλά το πρόβλημα με τη λιτότητα στην ευρωζώνη είναι πιο θεμελιώδες: οι πολιτικοί προσπαθούν να αντιμετωπίσουν μια κρίση χρέους, αν και το πραγματικό πρόβλημα είναι η τραπεζική κρίση. Με το τραπεζικό σύστημα της Ευρώπης τριπλάσιο σε μέγεθος και με διπλάσια μόχλευση του αντίστοιχου αμερικανικού και την ΕΚΤ να μην διαθέτει μια πραγματική αρχή έσχατης προσφυγής, η αιφνίδια διακοπή στη ροή κεφαλαίων προς τις περιφερειακές χώρες το 2009 δημιούργησε ένα σύστημα που διψούσε για ρευστότητα και ήταν πολύ μεγάλο για να διασωθεί.

Καθώς οι κάτοχοι περιουσιακών στοιχείων σε ευρώ αναγνώρισαν αυτή την κατάσταση, στράφηκαν στην ΕΚΤ για ασφάλεια (την οποία η ΕΚΤ δεν θα μπορούσε να παραδώσει στο πλαίσιο του προηγούμενου προέδρου της, Ζαν-Κλοντ Τρισέ, του οποίου η ηγεσία ορίστηκε από τη δέσμευσή του για τη διατήρηση της σταθερότητας των τιμών). Οι μετέπειτα προσπάθειες των επενδυτών να εκτιμήσουν τον κίνδυνο της διάλυσης της ευρωζώνης – όχι τον όγκο του δημόσιου χρέους – προκάλεσε την απότομη άνοδο των αποδόσεων των ομολόγων.
Αλλά η αναταραχή της χρηματοπιστωτικής αγοράς τροφοδότησε τον πανικό μεταξύ των ηγετών της ευρωζώνης, με αποτέλεσμα να κάνουν κακή διάγνωση της ασθένειας και να συνταγογραφήσουν το λάθος φάρμακο, το οποίο χρησίμευσε μόνο για να δημιουργήσει  νέα συμπτώματα. Ενώ η υπόσχεση του Ντράγκι, που ενσαρκώνεται από τις «Οριστικές Χρηματικές Συναλλαγές» του προγράμματος της ΕΚΤ- καθώς και τη μακροπρόθεσμη λειτουργία αναχρηματοδότησης και το πρόγραμμα έκτακτης βοήθειας ρευστότητας – έχει αγοράσει χρόνο και μείωσε τις αποδόσεις, η τραπεζική κρίση της ευρωζώνης εξακολουθεί να υφίσταται.
Οι ηγέτες της ευρωζώνης πρέπει να αναγνωρίσουν ότι οι περικοπές των δαπανών δεν θα κάνουν τίποτα για να σταθεροποιήσουν τους ισολογισμούς των τραπεζών στις χώρες του πυρήνα που είναι υπερβολικά εκτεθειμένοι σε δημόσιο χρέος περιφερειακών χωρών. Έως ότου η Ευρώπη απορρίψει τη λιτότητα υπέρ της ανάπτυξης, όλα τα σημάδια της ανάκαμψης θα αποδειχθούν απατηλά.

http://www.project-syndicate.org/commentary/why-austerity-is-the-wrong-prescription-for-the-euro-crisis-by-mark-blyth