Η μεταρρύθμιση των Προτύπων

 Πώς ένας σημαντικός εκπαιδευτικός θεσμός κατέκτησε αποδοχή και κύρος

Τα φώτα της δημοσιότητας στράφηκαν τις ημέρες αυτές στα Πρότυπα Πειραματικά Σχολεία - ΠΠΣ. Αφορμή στάθηκε ο εντυπωσιακός αριθμός αιτήσεων για συμμετοχή στις εξετάσεις πρόσβασης στα σχολεία αυτά.

Για τους γονείς το γεγονός αυτό αποτελεί έκφραση της εμπιστοσύνης τους στον νέο θεσμό και δείγμα της μεγάλης σημασίας που αποδίδουν στην ποιοτική εκπαίδευση.

Για την πολιτική ηγεσία, που ψήφισε τον σχετικό νόμο το 2011, αποτελεί ασφαλώς δικαίωση της πολιτικής της.

Για τους εκπαιδευτικούς των σχολείων που δέχτηκαν να συμμετάσχουν στο εγχείρημα αναλαμβάνοντας πρόσθετες υποχρεώσεις και μάλιστα χωρίς οικονομικά ή άλλα εργασιακά ανταλλάγματα, αποτελεί έμπρακτη αναγνώριση του υψηλού επαγγελματικού τους ήθους.

Για το πολιτικό σύστημα αποτελεί απόδειξη της επιτυχίας που μπορεί να έχει ένας νόμος, όταν αυτός προετοιμάζεται συστηματικά, σε κλίμα καλοπροαίρετης αντιπαράθεσης και τελικά δημιουργικής σύνθεσης ιδεών. Για την εκπαίδευση, τέλος, αποτελεί καταγραφή των προσδοκιών που είχαν επενδυθεί στα ΠΠΣ και αναμένουν την ικανοποίησή τους. Η αναδρομή λοιπόν στις πετυχημένες πρακτικές σχεδιασμού του νόμου και η υπενθύμιση των προσδοκιών που δημιούργησε αξίζουν, νομίζω, την προσοχή μας.

Κατ' αρχάς οι πρακτικές. Ο Νόμος 3966/2011 αποτέλεσε προϊόν μιας ουσιαστικής όσο και ευρείας και χρονικά άνετης διαβούλευσης μεταξύ όλων ανεξαιρέτως των ενδιαφερομένων: διδακτικού προσωπικού (ΕΛΜΕ Προτύπων), συλλόγων αποφοίτων, γονέων, πανεπιστημιακών με εμπειρία στην εποπτεία πειραματικών σχολείων κ.λπ. Η διαβούλευση έγινε στη βάση συγκεκριμένων προτάσεων, ώστε ο διάλογος να έχει δεδομένο σύστημα αναφοράς και όχι αόριστες διακηρύξεις αρχών. Ξεκίνησε με διαδοχικές επιμέρους συναντήσεις και ολοκληρώθηκε στο ΕΣΥΠ με τη συμμετοχή εκπροσώπων κομμάτων, συνδικαλιστικών ενώσεων, κοινωνικών φορέων και στελεχών της εκπαίδευσης. Χωρίς δογματισμούς και πολιτικές υπαγορεύσεις, όσες προτάσεις κρίθηκαν συμβατές με το πνεύμα του νόμου ενσωματώθηκαν.

 

Η όλη διαδικασία σχεδιασμού του εξηγεί ίσως γιατί, παρά τις όποιες ιδεολογικές και παραταξιακές διαφωνίες, ο νόμος έγινε γενικά αποδεκτός. Τον σχεδιασμό και την ψήφιση του νόμου ακολούθησε η άμεση υλοποίησή του. Με συγκεκριμένα κριτήρια και διαφανείς διαδικασίες επελέγησαν τα ΠΠΣ και ορίστηκαν τα Επιστημονικά τους Συμβούλια. Παράλληλα και σε συνεργασία με επιστημονικούς φορείς, άρχισαν αφενός η διαμόρφωση των κριτηρίων αξιολόγησης των εκπαιδευτικών και αφετέρου η σύνταξη πιλοτικών θεμάτων εξέτασης των μαθητών στο πρότυπο του PISA.

Το έργο συνεχίζεται σήμερα και ολοκληρώνεται με επιτυχία από τη νέα Διοικούσα Επιτροπή.

Συμπέρασμα: με σχέδιο, συνεργασία, απροκατάληπτο, ανοιχτό και χρονικά οργανωμένο διάλογο, με άμεση και διαφανή εφαρμογή των προβλεπομένων, πριν εκτονωθεί λόγω καθυστερήσεων η μεταρρυθμιστική δυναμική, αλλά και με πολιτική συνέπεια, η εκπαιδευτική αλλαγή έχει καλύτερες προοπτικές επιτυχίας.

Η επιτυχία βέβαια θα κριθεί τελικά από τον βαθμό που θα εκπληρωθούν στην πράξη και σε εύλογο χρόνο οι προσδοκίες που δημιούργησε - και είναι πολλές - ο νόμος: τα ΠΠΣ σχεδιάστηκαν όχι για να αποτελέσουν απλώς πρότυπα καλής εφαρμογής κατεστημένων εκπαιδευτικών αντιλήψεων, αλλά και για να ψηλαφήσουν την καινοτομία να δοκιμάσουν καινούργιους και μάλιστα εναλλακτικούς τρόπους στη διοίκηση της σχολικής μονάδας, στην οργάνωση του σχολικού προγράμματος και της μαθησιακής διαδικασίας, στη διάχυση καλών πρακτικών, στην αναζήτηση και ανάδειξη της αριστείας που κρύβεται μέχρι σήμερα αναξιοποίητη σε άτομα και θεσμούς. Είναι πρότυπα όχι ως φορείς εκπαιδευτικής ομοιομορφίας ανά τη χώρα, αλλά ως εξωστρεφή κέντρα διερεύνησης νέων οριζόντων - εξού και η σύζευξη του «πρότυπου» με το «πειραματικό» στον τίτλο τους.

 

Τα όσα απομένουν να γίνουν είναι γι' αυτό πολλά: θα πρέπει, όπως προβλέπεται, να συνδεθούν με τα ΑΕΙ, να οργανωθούν ως κέντρα ενδοσχολικής επιμόρφωσης, να οργανώσουν ομίλους που θα δίνουν διέξοδο στα ενδιαφέροντα των μαθητών και τόσα άλλα. Βασική προϋπόθεση για όλα αυτά αποτελεί η αύξηση των βαθμών ελευθερίας των ΠΠΣ που είναι απαραίτητη για την ανάληψη των απαιτούμενων πρωτοβουλιών.

Και ακόμη πιο σημαντική και απαραίτητη είναι η στήριξη των εκπαιδευτικών που επωμίζονται όλο το βάρος και μάλιστα σε τέτοιους χαλεπούς καιρούς.

* Ο Δημήτρης Ματθαίου είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών