Φέτος, η μνήμη για την καταστροφή της Σμύρνης και τις ανταλλαγές
πληθυσμών, τιμάται ιδιαίτερα μέσω πολλών εκδηλώσεων, όπου προβάλλονται
μαρτυρίες και ντοκουμέντα γνωστά και άγνωστα στο ευρύ κοινό.
Και ειδικά αυτές τις ημέρες που ο Αύγουστος μας αποχαιρετά, όλοι οι Ελληνες κάτι θυμούνται και μελαγχολούν ίσως περισσότερο από άλλες χρονιές. Γιατί εκείνη η εθνική συμφορά παρ΄ όλο που συνέβη έξω από τα τυπικά όρια του ελληνικού κράτους, δεν άφησε καμιά γωνιά της Ελλάδας ανέγγιχτη και αλώβητη... Ποιός Ελληνας άλλωστε θα μπορούσε να μένει αδιάφορος όταν η τραγωδία χτυπάει τον ελληνισμό, όπου κι΄αν είναι;
Όμως η τραγωδία αυτή, δεν αφορούσε απλά και μόνο τον ελληνισμό της διασποράς ή των πάλαι ποτέ αλύτρωτων περιοχών του. Δεν αφορούσε μονάχα τους πρόσφυγες που ξεριζώθηκαν από τους τόπους τους και σκόρπισαν "σαν τα τρελλά πουλιά". Αφορούσε την ίδια την υπόστασή μας ως κράτος και τις
σχέσεις μας με τους αποκαλούμενους "συμμάχους", στους οποίους ελπίζαμε υποστήριξη και προστασία από τον προαιώνιο εχθρό μας, την Τουρκία...
Η μοίρα της Ελλάδας από τότε που στερεώθηκε ως κράτος-εδώ και περίπου διακόσια χρόνια-ανέκαθεν εμφάνιζε κάποιες σταθερές, οι οποίες είτε απέβαιναν προς όφελός της, είτε την επηρέαζαν καταστροφικά. Αρχής γενομένης από τις Προστάτιδες Δυνάμεις, το μικρό κρατίδιο που ονομάστηκε "Ελλάς" μετά την Επανάσταση του 21, δεν έπαψε να τρικλίζει σαν τον σακάτη που παλεύει να βρεί τον βηματισμό του και μόλις σταθεί στα πόδια του, κάποιος τον ρίχνει ξανά. Οι ξένοι ναί μεν μας συνέτρεξαν ώστε να απελευθερωθούμε από τους Τούρκους, πλήν όμως δεν μας ήθελαν ποτέ αυτάρκεις και αυτοδύναμους. Αυτό φαίνεται από τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης, όπου οι εμφύλιοι σπαραγμοί ξεσπούσαν αμέσως μετά από κάθε σημαντικό βήμα αυτονόμησής μας. Φαίνεται και απ΄όλη την εξέλιξη που είχαμε μέσα στον 19ο αιώνα και τον 20ο, για να φτάσουμε σήμερα στον 21ο, να είμαστε στον ίδιο περίπου παρανομαστή...
"Τότε σε τι μπορούν να ωφελήσουν όλες αυτές οι επέτειοι, οι προβολές ντοκυμαντέρ, το άνοιγμα των αρχείων και όλη αυτή η παράθεση ιστορικών στοιχείων, στην οποία είμαστε οπωσδήποτε πλούσιοι..." αναρωτιούνται μερικοί πρακτικά σκεπτόμενοι. Οσο κι΄αν αισθανόμαστε αποδομητική αυτή τη σκέψη, πρέπει να παραδεχτούμε ότι δεν είναι τόσο αβάσιμη. Πράγματι, η αναμόχλευση της ιστορικής μνήμης, αν δεν έχει κάποιο πρακτικό αντίκρυσμα, καταλήγει ένα αναμάσημα, για άλλους γοητευτικό και για άλλους επώδυνο, ή και βαρετό ακόμα. Το χειρότερο όμως είναι, ότι περνώντας ο χρόνος που μπορούσε να ωφελήσει ως προς την καιρολογική αποτίμηση των συγκυριών και στοιχείων, δεν αξιοποιείται επωφελώς για κανέναν.
Σήμερα, 90 χρόνια μετά την εθνική τραγωδία, βλέπουμε να παρεμβάλλονται ανάμεσα, κι΄άλλες εθνικές τραγωδίες της Ελλάδας με αποκορύφωμα το Κυπριακό. Βλέπουμε δεδομένα που μας κάνουν ν΄αμφιβάλλουμε αν η Ελλάδα θα είναι ίδια και του χρόνου τέτοια εποχή. Μέσα στην δίνη μιας τρομερής οικονομικής κρίσης, απολύτως εξαρτημένοι από τους ευρωπαίους δανειστές, η χώρα βάλλεται πανταχόθεν καθώς γείτονες και αλλότρια συμφέροντα, ερίζουν πάνω στο τραυματισμένο της κορμί. Η πανέμορφη αυτή χώρα, που αναπτύχθηκε στην ομορφότερη γωνιά της Μεσογείου, υπήρξε ανέκαθεν το μήλο της έριδος για πολλούς και διάφορους. Το ίδιο παραμένει και τώρα, παρ΄όλο που το τελευταίο διάστημα, τα εξωτερικά μας ζητήματα δεν βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας-κακώς βέβαια. Κι΄ο Θεός να διαψεύσει τους φόβους μας ότι θα ξυπνήσουμε μια μέρα με κάτι ακόμα χαμένο, επειδή αλλού κοιτάγαμε και απ΄αλλού θα μας έχει βρεί τελικά...
Το συμπέρασμα λοιπόν είναι, ότι δεν διδασκόμαστε ιστορικά από τις τραγωδίες, κι΄ας ξέρουμε να τις γιορτάζουμε..Δεν ξέρουμε όμως αν διδάσκονται και οι άλλοι, οι "σύμμαχοι", οι Ευρωπαίοι εταίροι μας, στων οποίων την υποτιθέμενη οικογένεια, ανήκουμε ακόμα. Αλήθεια, τόσα χρόνια εταίροι μέσα στην ΕΕ, γιατί δεν επωφεληθήκαμε να ξανακοιτάξουμε μαζί την Ιστορία εκείνης της περιόδου, για να αναζητήσουμε όλοι τι πήγε στραβά; Αλίμονο, ο σπόρος του διχασμού που καλλιεργήθηκε τεχνηέντως μέσα στην ελληνική κοινωνία τότε, φαίνεται ότι δεν αποτετανώθηκε κι΄ας πέρασαν τόσα χρόνια. Ακόμα σήμερα, διχάζονται ριζικά οι απόψεις για τους βασιλικούς ή τους βενιζελικούς και στο τέλος, χανόμαστε μέσα στην ομίχλη των συγκρούσεων...Κι΄αν διώξαμε τους βασιλιάδες επειδή τους θεωρήσαμε "δοτούς από τις ευρωπαικές αυλές", δεν ρωτάμε γιατί και πώς οι αγγλογάλλοι πούλησαν τον Βενιζέλο, για να μην αντιστρατευτούν τον Κεμάλ; Δεν κοιτάμε ακόμα ποιό ήταν το υπόβαθρο των διπλωματικών διαπραγματεύσεων μεταξύ Ευρώπης και Τουρκίας, όταν υπογράφτηκε η Συνθήκη της Λωζάννης, η οποία μας δεσμεύσει μέχρι σήμερα;
Η εθνική τραγωδία του 1922, αφορά κυρίως τον Ελληνισμό που ήταν το κυριότερο θύμα της, και άρα, η ιστορική της μνήμη είναι βασικά δική μας υπόθεση. Εμείς θεωρείται ότι πληρώσαμε τις αδυναμίες μας, τους πολιτικούς μας διχασμούς, τα σφάλματα των στρατιωτικών και την άκαιρη διεκδίκηση της Μεγάλης Ιδέας από τον Βενιζέλο. Ναί, αλλά δεν ήμασταν οι μόνοι υπαίτιοι, αφού ο ρόλος των ξένων προς αυτό το ζήτημα, υπήρξε καθοριστικός και καίριος. Και βεβαίως, καθόλου άμωμος όσον αφορά την καταστροφική έκβαση που είχε για την ίδια την Ελλάδα...Ανέκαθεν οι σχέσεις Ελλάδας-Ευρώπης ήταν διφορούμενες, ανέκαθεν η τακτική της Ευρώπης προς εμάς ήταν η ίδια που βλέπουμε και σήμερα "Μαστίγιο και καρότο"...Αρα, δεν έγινε ούτε ένα ουσιαστικό βήμα μπροστά...
Οσο για την Τουρκία, εκεί δεν χρειάζονται πια και πολλές αναλύσεις, γιατί τα πράγματα ήταν και είναι ξεκάθαρα. Ο,τι και να κάνουμε, όσο και να θέλουμε να υπερβούμε τις τραγωδίες που μας έχει φορτώσει η γείτονα, στα ίδια πάντα θα καταλήγουμε. Μόνο αν όλοι αποφασίσουν να ξανακοιτάξουν την Ιστορία όλοι κατάματα και να δεχτούν τα γεγονότα και τα αίτια έτσι όπως ήταν, θα υπάρξει ελπίδα να ξεπεράσουμε το μαύρο παρελθόν και τις διαφορές μας. Ισως και να μπορέσουμε βέβαια κάποτε να ξεπεράσουμε το 1922, αλλά αυτό θα σταθεί μονάχα πάνω στην ιστορική αλήθεια. Αλλιώς, θα στριφογυρίζουμε μονίμως στα ίδια και οι πληγές θα συνεχίζουν να αιμμοραγούν...
Και ειδικά αυτές τις ημέρες που ο Αύγουστος μας αποχαιρετά, όλοι οι Ελληνες κάτι θυμούνται και μελαγχολούν ίσως περισσότερο από άλλες χρονιές. Γιατί εκείνη η εθνική συμφορά παρ΄ όλο που συνέβη έξω από τα τυπικά όρια του ελληνικού κράτους, δεν άφησε καμιά γωνιά της Ελλάδας ανέγγιχτη και αλώβητη... Ποιός Ελληνας άλλωστε θα μπορούσε να μένει αδιάφορος όταν η τραγωδία χτυπάει τον ελληνισμό, όπου κι΄αν είναι;
Όμως η τραγωδία αυτή, δεν αφορούσε απλά και μόνο τον ελληνισμό της διασποράς ή των πάλαι ποτέ αλύτρωτων περιοχών του. Δεν αφορούσε μονάχα τους πρόσφυγες που ξεριζώθηκαν από τους τόπους τους και σκόρπισαν "σαν τα τρελλά πουλιά". Αφορούσε την ίδια την υπόστασή μας ως κράτος και τις
σχέσεις μας με τους αποκαλούμενους "συμμάχους", στους οποίους ελπίζαμε υποστήριξη και προστασία από τον προαιώνιο εχθρό μας, την Τουρκία...
Η μοίρα της Ελλάδας από τότε που στερεώθηκε ως κράτος-εδώ και περίπου διακόσια χρόνια-ανέκαθεν εμφάνιζε κάποιες σταθερές, οι οποίες είτε απέβαιναν προς όφελός της, είτε την επηρέαζαν καταστροφικά. Αρχής γενομένης από τις Προστάτιδες Δυνάμεις, το μικρό κρατίδιο που ονομάστηκε "Ελλάς" μετά την Επανάσταση του 21, δεν έπαψε να τρικλίζει σαν τον σακάτη που παλεύει να βρεί τον βηματισμό του και μόλις σταθεί στα πόδια του, κάποιος τον ρίχνει ξανά. Οι ξένοι ναί μεν μας συνέτρεξαν ώστε να απελευθερωθούμε από τους Τούρκους, πλήν όμως δεν μας ήθελαν ποτέ αυτάρκεις και αυτοδύναμους. Αυτό φαίνεται από τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης, όπου οι εμφύλιοι σπαραγμοί ξεσπούσαν αμέσως μετά από κάθε σημαντικό βήμα αυτονόμησής μας. Φαίνεται και απ΄όλη την εξέλιξη που είχαμε μέσα στον 19ο αιώνα και τον 20ο, για να φτάσουμε σήμερα στον 21ο, να είμαστε στον ίδιο περίπου παρανομαστή...
"Τότε σε τι μπορούν να ωφελήσουν όλες αυτές οι επέτειοι, οι προβολές ντοκυμαντέρ, το άνοιγμα των αρχείων και όλη αυτή η παράθεση ιστορικών στοιχείων, στην οποία είμαστε οπωσδήποτε πλούσιοι..." αναρωτιούνται μερικοί πρακτικά σκεπτόμενοι. Οσο κι΄αν αισθανόμαστε αποδομητική αυτή τη σκέψη, πρέπει να παραδεχτούμε ότι δεν είναι τόσο αβάσιμη. Πράγματι, η αναμόχλευση της ιστορικής μνήμης, αν δεν έχει κάποιο πρακτικό αντίκρυσμα, καταλήγει ένα αναμάσημα, για άλλους γοητευτικό και για άλλους επώδυνο, ή και βαρετό ακόμα. Το χειρότερο όμως είναι, ότι περνώντας ο χρόνος που μπορούσε να ωφελήσει ως προς την καιρολογική αποτίμηση των συγκυριών και στοιχείων, δεν αξιοποιείται επωφελώς για κανέναν.
Σήμερα, 90 χρόνια μετά την εθνική τραγωδία, βλέπουμε να παρεμβάλλονται ανάμεσα, κι΄άλλες εθνικές τραγωδίες της Ελλάδας με αποκορύφωμα το Κυπριακό. Βλέπουμε δεδομένα που μας κάνουν ν΄αμφιβάλλουμε αν η Ελλάδα θα είναι ίδια και του χρόνου τέτοια εποχή. Μέσα στην δίνη μιας τρομερής οικονομικής κρίσης, απολύτως εξαρτημένοι από τους ευρωπαίους δανειστές, η χώρα βάλλεται πανταχόθεν καθώς γείτονες και αλλότρια συμφέροντα, ερίζουν πάνω στο τραυματισμένο της κορμί. Η πανέμορφη αυτή χώρα, που αναπτύχθηκε στην ομορφότερη γωνιά της Μεσογείου, υπήρξε ανέκαθεν το μήλο της έριδος για πολλούς και διάφορους. Το ίδιο παραμένει και τώρα, παρ΄όλο που το τελευταίο διάστημα, τα εξωτερικά μας ζητήματα δεν βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας-κακώς βέβαια. Κι΄ο Θεός να διαψεύσει τους φόβους μας ότι θα ξυπνήσουμε μια μέρα με κάτι ακόμα χαμένο, επειδή αλλού κοιτάγαμε και απ΄αλλού θα μας έχει βρεί τελικά...
Το συμπέρασμα λοιπόν είναι, ότι δεν διδασκόμαστε ιστορικά από τις τραγωδίες, κι΄ας ξέρουμε να τις γιορτάζουμε..Δεν ξέρουμε όμως αν διδάσκονται και οι άλλοι, οι "σύμμαχοι", οι Ευρωπαίοι εταίροι μας, στων οποίων την υποτιθέμενη οικογένεια, ανήκουμε ακόμα. Αλήθεια, τόσα χρόνια εταίροι μέσα στην ΕΕ, γιατί δεν επωφεληθήκαμε να ξανακοιτάξουμε μαζί την Ιστορία εκείνης της περιόδου, για να αναζητήσουμε όλοι τι πήγε στραβά; Αλίμονο, ο σπόρος του διχασμού που καλλιεργήθηκε τεχνηέντως μέσα στην ελληνική κοινωνία τότε, φαίνεται ότι δεν αποτετανώθηκε κι΄ας πέρασαν τόσα χρόνια. Ακόμα σήμερα, διχάζονται ριζικά οι απόψεις για τους βασιλικούς ή τους βενιζελικούς και στο τέλος, χανόμαστε μέσα στην ομίχλη των συγκρούσεων...Κι΄αν διώξαμε τους βασιλιάδες επειδή τους θεωρήσαμε "δοτούς από τις ευρωπαικές αυλές", δεν ρωτάμε γιατί και πώς οι αγγλογάλλοι πούλησαν τον Βενιζέλο, για να μην αντιστρατευτούν τον Κεμάλ; Δεν κοιτάμε ακόμα ποιό ήταν το υπόβαθρο των διπλωματικών διαπραγματεύσεων μεταξύ Ευρώπης και Τουρκίας, όταν υπογράφτηκε η Συνθήκη της Λωζάννης, η οποία μας δεσμεύσει μέχρι σήμερα;
Η εθνική τραγωδία του 1922, αφορά κυρίως τον Ελληνισμό που ήταν το κυριότερο θύμα της, και άρα, η ιστορική της μνήμη είναι βασικά δική μας υπόθεση. Εμείς θεωρείται ότι πληρώσαμε τις αδυναμίες μας, τους πολιτικούς μας διχασμούς, τα σφάλματα των στρατιωτικών και την άκαιρη διεκδίκηση της Μεγάλης Ιδέας από τον Βενιζέλο. Ναί, αλλά δεν ήμασταν οι μόνοι υπαίτιοι, αφού ο ρόλος των ξένων προς αυτό το ζήτημα, υπήρξε καθοριστικός και καίριος. Και βεβαίως, καθόλου άμωμος όσον αφορά την καταστροφική έκβαση που είχε για την ίδια την Ελλάδα...Ανέκαθεν οι σχέσεις Ελλάδας-Ευρώπης ήταν διφορούμενες, ανέκαθεν η τακτική της Ευρώπης προς εμάς ήταν η ίδια που βλέπουμε και σήμερα "Μαστίγιο και καρότο"...Αρα, δεν έγινε ούτε ένα ουσιαστικό βήμα μπροστά...
Οσο για την Τουρκία, εκεί δεν χρειάζονται πια και πολλές αναλύσεις, γιατί τα πράγματα ήταν και είναι ξεκάθαρα. Ο,τι και να κάνουμε, όσο και να θέλουμε να υπερβούμε τις τραγωδίες που μας έχει φορτώσει η γείτονα, στα ίδια πάντα θα καταλήγουμε. Μόνο αν όλοι αποφασίσουν να ξανακοιτάξουν την Ιστορία όλοι κατάματα και να δεχτούν τα γεγονότα και τα αίτια έτσι όπως ήταν, θα υπάρξει ελπίδα να ξεπεράσουμε το μαύρο παρελθόν και τις διαφορές μας. Ισως και να μπορέσουμε βέβαια κάποτε να ξεπεράσουμε το 1922, αλλά αυτό θα σταθεί μονάχα πάνω στην ιστορική αλήθεια. Αλλιώς, θα στριφογυρίζουμε μονίμως στα ίδια και οι πληγές θα συνεχίζουν να αιμμοραγούν...
της Ελίνας Γαληνού
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου