Ριζωμένοι στη δική τους γη Οι εγκλωβισμένοι κρατούν τη ζωή στις άγονες συνθήκες της κατοχής

Στην αρχή μου έφερε στο νου το κυκλάμινο, που ανθίζει στου βράχου τη σχισμάδα, χωρίς χώμα και νερό, το βιβλίο που έφτασε στα χέρια μου και έχει τίτλο «Ζωή στην Άκρα Γη. Αφιέρωμα στους εγκλωβισμένους». Άρχισα να το φυλλομετρώ. Παντού εικόνες, με νέα παιδιά στο σχολείο, στην ύπαιθρο, ανθρώπους, άντρες και γυναίκες, με βαθιά χαραγμένες στο πρόσωπό τους τις ρυτίδες, αποτυπώματα της σκληρής δουλειάς στα χωράφια. Έγχρωμες φωτογραφίες, με ανθισμένους κάμπους, χαμογελαστά πρόσωπα στις κατάμαυρες συνθήκες της τουρκικής κατοχής. Στο εξώφυλλο του βιβλίου φωτογραφία ερημικής αμόλυντης παραλίας, με καταγάλανα νερά και ξανθή άμμο, ενώ στο βάθος μόλις που διακρίνεται η χερσόνησος. Και στο οπισθόφυλλο; Κρίνα του γιαλού! Άλλο θαύμα της φύσης κι αυτό, όπως το κυκλάμινο!

Μόνο που τα κρίνα του γιαλού βλαστούν κι ανθί- ζουν στην άμμο, παρά την αλμύρα, κάτω από τον καυτό αυγουστιάτικο ήλιο. Θυμήθηκα, πότε έμαθα γι’ αυτά, πριν καμιά δεκαπενταριά χρόνια. Εκεί που περπατούσαμε μια παρέα στην ακροθαλασσιά του Πρωταρά, έπεσε το μάτι μου στο κατάλευκο λουλούδι. Παραλίγο να το πατήσω. Έσκυψα αυθόρμητα για να το κόψω, αλλά με απέτρεψε, ευτυχώς, ο Παναγιώτης Σέργης, ο γνωστός πνευματικός άνθρωπος. Με την ευγέ- νεια, που ήταν το χαρακτηριστικό του γνώρισμα, μου εξήγησε γιατί επενέβη τόσο από- τομα για να προλάβει την κίνησή μου.

Τα κρίνα του γιαλού, ευδοκιμούν στην αμμουδιά, παρά τις αντίξοες συνθήκες της αλμύρας και της άμμου, αλλά δίνουν αγώνα επιβίωσης στις τουριστικές ορδές, στις μπουλντόζες, στα μηχανήματα καθαρισμού της παραλίας. Ακριβώς όπως και οι εγκλωβισμένοι στην κατεχόμενη γη της Καρπασίας, που παραμένουν ριζωμένοι σε άγονες συνθήκες, κάτω από τη στρατιωτική μπότα του Αττίλα. Έμει- ναν πολύ λίγοι, αλλά κάνουν τη ζωή τους, όσο μπορούν. Και αντέχουν. Χαμογελούν, είναι αισιόδοξοι, το διαπιστώνεις αυτό φυλλομετρώντας το βιβλίο, που είναι η δεύτερη εκδοτική προσπάθεια του Γυμνασίου Ριζοκαρπάσου. Το πρώτο είχε τίτλο «Σεργιάνι στην Άκρα Γη». Ήταν περισσότερο φωτογραφικό άλμπουμ. Ενώ το βιβλίο «Ζωή στην Άκρα Γη» αποτυπώνει την καθημερινότητα των εγκλωβισμένων, τις ασχολίες τους, την προσκόλλησή τους στη λαϊκή παράδοση της Καρπασίας. Όπως αναφέρει στον πρόλογο η διευθύντρια του σχολείου, και στυλοβάτης της προσπάθειας, Λουκία Λυσάνδρου, σκοπός του βιβλίου είναι «να αναδείξει το κομμάτι εκείνο της κυπριακής γης, όπου οι κάτοικοι παραμένουν πεισματικά προσηλωμένοι στην παράδοση, ανόθευτοι και γνήσιοι, ριζωμένοι και αμετακίνητοι, ζώντας το παρελθόν μέσα από την αναπόληση, αλλά και τηρώντας με ιερή ευλάβεια τα ήθη και τα έθιμα που τους κληροδότησαν οι πρόγονοί τους». Και τι δεν έχει συμπεριληφθεί σε αυτή την έκδοση... Διηγήσεις των εγκλωβισμένων, που καταθέτουν θύμησες για έθιμα και παραδόσεις, ποιήματα και στίχους στην τοπολαλιά, συνταγές παραδοσιακών φαγητών και γλυκών, άφθονο φωτογραφικό υλικό, πορτρέτα εγκλωβισμένων, καθημερινές ασχολίες, γιορταστικές εκδηλώσεις και άλλα.

Ολοένα και λιγότεροι παραμένουν πεισματικά

ΦΑΙΝΕΤΑΙ από το βιβλίο ότι πολλοί ήταν αυτοί που συνέβαλαν. Δεν μπορούν όμως να μη μνημονευθούν ονο- μαστικά η καθηγήτρια Αγγλικών, Δανιέλλα Δανιήλ, η οποία στον ελεύθερό της χρόνο φωτογράφισε και κα- τέγραψε όσα αποτυπώθηκαν στο βιβλίο. Η ίδια ήταν που έκανε την έρευνα, συγκέντρωσε το υλικό, έκανε τις φωτογραφήσεις. Επίσης έκανε την οπτικογράφηση, την παραγωγή και την επιμέλεια των ψηφιακών δίσκων. Από το περιεχόμενο του βιβλίου φαίνε- ται πόσο επίμοχθο ήταν το έργο της. Οι φιλόλογοι Σοφία Νεοφύτου, Φρύνη Χατζηγιάννη, Σοφία Κτωρή και Δήμη- τρα Έλληνα τη διόρθωση και επιμέλεια των κειμένων. Οι ψηφιακοί δίσκοι επενδύθηκαν με μουσική του Γιώργου Καλογήρου, ενώ οι στίχοι ανήκουν στον λαϊκό ποιητή Αντώνη Καλογήρου. Αρκετοί ήταν χορηγοί, ανάμεσα στους οποίους και ο Σύνδεσμος Γονέων του Γυμνασίου Ριζοκαρπάσου. Στυλοβάτης της προσπάθειας ήταν βέβαια η διευθύντρια του σχολείου, Λουκία Λυσάνδρου. Κατάγεται από την Κώμα του Γιαλού και διαμένει στη Λάρνακα. Πρόσφυγας κι αυτή. Δεν διετέλεσε εγκλωβισμένη, αλλά κατάφερε να πηγαίνει στα κατεχόμενα προτού ακόμη αρθεί η πλήρης απαγόρευση και ανοίξουν, με- ρικώς και υπό περιορισμούς, τα οδοφράγματα. Ανησυχεί η κ. Λυσάνδρου, γιατί τα παιδιά στα δύο σχολεία, το Γυμνάσιο και το Δημοτικό, λιγοστεύουν από χρόνο σε χρόνο. Μόλις 13 παιδιά φοιτούν στο Γυμνάσιο και 25 στο Δημοτικό και το Νηπιαγωγείο. Με τη λειτουργία των σχολείων δεν υπάρχει ιδιαίτερο πρόβλημα, είναι στελεχωμένα με εκπαιδευτικούς, μερικοί από τους οποίους διαμένουν εκεί όλες τις εργάσιμες μέρες, άλλοι πηγαινοέρχονται. Το πρόβλημα είναι που οι μαθητές δεν έχουν πού να περάσουν τον ελεύθερό τους χρόνο, μια καφε- τέρια, ένα κλαμπ κ.λπ. Γι’ αυτό και οι περισσότεροι ασχολούνται στα χωράφια με τους γονείς τους, τους συγγενείς τους, τους συμμαθητές τους. Αγαπούν τη γη τους, θέλουν να μείνουν, όμως είναι τόσο εχθρικές οι συνθήκες. Πόσο θα αντέξουν ακόμη, είναι δύσκολο να πει κανείς...

ΤΟΥ ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ